Wat hebben darmbacteriën te maken met astma?

Vlak voor mijn 17e verjaardag kreeg ik de diagnose astma. Na een flinke discussie met mijn arts bleek dat de hardnekkige "bronchitis" waarvoor ik werd behandeld helemaal geen bronchitis was. Hoewel ik nooit de exacte oorzaak van mijn astma zal kennen, heb ik verschillende risicofactoren voor het ontwikkelen van de ziekte. De factoren die er waarschijnlijk toe hebben geleid dat ik astma heb ontwikkeld, zijn onder andere:

• mijn familiegeschiedenis (hoewel geen van mijn ouders het heeft)
• atopie (een genetische aanleg voor allergische ziekten)
• 10 weken te vroeg geboren via een keizersnede
• mijn moeder had een infectie tijdens de zwangerschap (behandeld met antibiotica)

Ik kan zeker iets over het hoofd zien, maar dat zijn de belangrijkste “verdachten” als het gaat om mijn astma. Als ik naar al deze risicofactoren kijk, ben ik verbaasd dat ik de symptomen van astma niet eerder heb ontwikkeld.

Als liefhebber van gegevens en iemand die blogs en artikelen over astma schrijft, ben ik altijd nieuwsgierig naar het nieuwste onderzoek. Wat veroorzaakt en triggert deze chronische aandoening? En hoe kunnen degenen onder ons die met astma leven betere manieren vinden om ermee om te gaan?

Dus toen ik een onderzoek tegenkwam naar een mogelijke oorzaak van astma was mijn interesse gewekt. Helemaal omdat het ook specifiek ging over de ontwikkeling van astma bij bevallingen met een keizersnede. Dit nieuwe onderzoeksgebied gaat over de rol van darmbacteriën bij de ontwikkeling van astma.

Ik weet wat u denkt: Wat heeft een longaandoening te maken met de darmen?

Het ontrafelen van de wetenschap tussen darmbacteriën en astma is veel om mee te beginnen, dus laten we deze theorie stap voor stap bekijken.

We beginnen met de aannames over hygiëne en de rol van blootstelling aan bacteriën bij het mogelijk voorkomen van astma. Dan gaan we verder met wat darmbacteriën eigenlijk zijn en wat ze in het lichaam doen.

Tot slot zullen we bekijken wat dit onderzoek in de praktijk kan betekenen voor mensen met astma.

De aannames over hygiëne

Ontwikkelende foetussen worden beschermd tegen bacteriën dankzij een ongelooflijk steriele, kiemvrije omgeving in de baarmoeder. Bij vaginaal geboren baby's begint de blootstelling aan bacteriën bij het verlaten van het geboortekanaal, en dit kan een levenslang effect hebben op het immuunsysteem. Onderzoek¹ suggereert dat dit proces het vermogen van het lichaam om ziektekiemen af te weren een nieuwe impuls kan geven.

Degenen onder ons die door een keizersnede zijn geboren missen deze extra impuls van bacteriën, zo blijkt uit ander onderzoek². Als gevolg daarvan krijgen we die boost van het immuunsysteem niet als we de wereld betreden.

Na de geboorte worden we blootgesteld aan een zich voortdurend ontwikkelend ecosysteem van bacteriën. Herhaalde blootstelling kan ons immuunsysteem helpen ontwikkelen, waardoor we gewone infecties kunnen bestrijden en een hyperreactie op alledaagse stoffen (denk aan allergieën) kunnen voorkomen.

Dit is de kern van de aanname over hygiëne (ook wel hygiënehypothese genoemd). Het is een mogelijke verklaring voor wat sommigen van ons vatbaar maakt voor astma en allergieën.

Helpen of schaden we kinderen met onze drang om elk oppervlak te desinfecteren en te ontsmetten en zo blootstelling aan bepaalde ziektekiemen te voorkomen? De hygiënehypothese is goed onderbouwd.

Onderzoeken³ tonen aan dat kinderen die vaker in contact komen met andere kinderen, zoals kinderen in de kinderopvang of met grote gezinnen en meerdere broers en zussen, minder risico lopen om astma te ontwikkelen. Hetzelfde geldt voor kinderen die op boerderijen opgroeien en die worden blootgesteld aan vee en andere dieren. Deze scenario's zetten het immuunsysteem ertoe aan te reageren op ziektekiemen, en op hun beurt weerstand te ontwikkelen tegen die ziektekiemen.

De hygiënehypothese blijft echter een aanname. Het is niet bewezen. Naast onderzoeken die de hygiënehypothese ondersteunen, zijn er ook onderzoeken die deze hypothese tegenspreken.

De rol van darmbacteriën

Hoewel de hygiënehypothese kan worden betwist, is de rol van darmbacteriën bij de ontwikkeling van het immuunsysteem goed gedocumenteerd.

Sommige soorten darmbacteriën zijn goed voor ons en helpen onze gezondheid onder controle te houden. Deze "gezonde" darmbacteriën worden in de kinderjaren ontwikkeld. Ze kunnen de basis vormen voor de bescherming tegen ziekten gedurende het hele leven. Op dezelfde manier kan de vernietiging van die gezonde darmbacteriën door middel van antibiotica ons de rest van ons leven beïnvloeden.

Astma is een aandoening die wordt gekenmerkt door een hyperreactie van de luchtwegen. Zou het kunnen dat we gewoon niet de juiste bacteriën hebben ontwikkeld om ons lichaam — onze longen — minder gevoelig te maken voor alledaagse prikkels, zoals allergenen? Het onderzoek op dit gebied is nieuw, maar veelbelovend, en kan helpen verklaren waarom de ziekte zich bij sommige mensen ontwikkelt en bij anderen niet.

Zuigelingen met weinig specifieke darmbacteriën hebben volgens een recent onderzoek⁴ een verhoogde kans op allergieën en astma op latere leeftijd. Toepassing van deze bevindingen op muizen bracht enige hoop. Het is misschien mogelijk om de darmbacteriën te beïnvloeden en het risico op het ontwikkelen van astma te verminderen.

Dr. Stuart Turvey van de Universiteit van British Columbia verklaarde dat hij hoopt dat dit onderzoek zal leiden tot inzichten om astma en allergieën te voorkomen. Het is mogelijk dat het geven van een probiotisch supplement in de kindertijd uiteindelijk de ontwikkeling van astma kan voorkomen.

We zijn er nog niet, maar er is hoop op interessante nieuwe ontwikkelingen door dit onderzoek.

Kunnen probiotica me nu nog helpen bij mijn astma?

Probiotica kunnen zorgen voor goede bacteriegroei bij zuigelingen, waardoor astma en allergieën mogelijk voorkomen kunnen worden. Kunnen die probiotische supplementen die nu op de markt zijn dan ook helpen bij astma? De theorie blijft immers hetzelfde — we moeten gewoon het evenwicht herstellen van wat er mis is gegaan in de darmen om dit astma-ding op te lossen, toch?

Dat gaat iets te snel.

Allerlei juichverhalen over de wonderen van probiotische supplementen zijn online te vinden. Maar als het gaat om astma, worden ze over het algemeen niet goed ondersteund door onderzoek. Van het beperkte beschikbare onderzoek verschillen de resultaten meestal van onderzoek tot onderzoek. Probiotische supplementen zijn vaak duur en leveren op basis van het beschikbare onderzoek (nog) geen duidelijk voordeel op bij de behandeling van astma of allergieën.

Mensen met een aangetast immuunsysteem moeten ook voorzichtig zijn met het gebruik van probiotica vanwege de bacteriën die ze in het lichaam introduceren. Als je een probiotisch supplement overweegt, overleg dan met jouw arts om er zeker van te zijn dat het veilig is voor jou. Veel astmabehandelingen kunnen namelijk het immuunsysteem tot op zekere hoogte aantasten.

Het onderzoek is tot nu toe gericht op het veranderen van de darmbacteriën tijdens de kindertijd. Dan is het immuunsysteem nog in ontwikkeling. Er is meer informatie nodig voordat we zekerheid krijgen over de effecten van probiotica op astma en welke probiotische stammen gunstig zijn.

Vooruitkijken in het astmaonderzoek

Als astmapatiënt deel ik de hoop van dr. Turvey dat de sleutel tot het voorkomen van de ziekte misschien ligt in de darmbacteriën.

Stel je voor dat een eenvoudig probiotisch supplement kan voorkomen dat miljoenen kinderen astma ontwikkelen, of ze nu wel of niet te maken hebben met extra risicofactoren (zoals ik). Hoe mooi zou het zijn als we kunnen voorspellen wie astma zal krijgen door een duidelijke maatstaf in de darmbacteriën?

We zijn er nog niet, maar hopelijk kunnen nieuwe onderzoeken leiden tot betere manieren om astma te behandelen. Of wellicht zelfs volledig te voorkomen. Hoewel we misschien nog even moeten wachten op de grote doorbraak van onderzoekers, is er reden om te geloven dat de toekomst voor nieuwe potentiële behandelingen er rooskleurig uitziet.

---

Referenties

1. Fujimura KE, et al. (2016). Neonatal gut microbiota associates with childhood multisensitized atopy and T cell differentiation, Nat Med. 2016 Oct;22(10):1187-1191. doi: 10.1038/nm.4176. Epub 2016 Sep 12. PMID: 27618652; PMCID: PMC5053876. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27618652/
2. Jakobsson HE, et al. (2014). Decreased gut microbiota diversity, delayed Bacteroidetes colonisation and reduced Th1 responses in infants delivered by Caesarean section [Abstract]. DOI: 10.1136/gutjnl-2012-303249
3. Ramsey CD, et al. (2005). The hygiene hypothesis and asthma [Abstract]. http://journals.lww.com/co-pulmonarymedicine/Abstract/2005/01000/The_hygiene_hypothesis_and_asthma.4.aspx
4. Arrieta MC, et al. (2015). Early infancy microbial and metabolic alterations affect risk of childhood asthma [Abstract]. DOI: 10.1126/scitranslmed.aab2271

RESP-NL-NP-00115